In de afgelopen weken heb ik een tweetal indrukwekkende films gezien, de ene over de Franse Revolutie zelf, de andere aan wat daaraan vooraf ging.
Marie Antoinette
De eerste film die ik zag was Marie Antoinette, waarvan vorige maand de televisiepremiere op RTL5 was. Zoals de naam al zegt, gaat deze film over Marie Antoinette, de laatste koningin van Frankrijk, die tijdens de revolutie onder de guillotine ter dood werd gebracht. Deze film laat echter alleen zien wat daaraan voorafging: haar huwelijk en haar leven aan het hof:
Modern
Het Franse hof staat bekend om zijn wereldvreemde decadentie, maar de film geeft daar toch een genuanceerd beeld van. Zo komt de koning, Lodewijk XVI, bijna over als wat we tegenwoordig een nerd zouden noemen, en Marie Antoinette als een moderne jonge vrouw die volop van het leven geniet. Zo worden de prachtige 18e eeuwse hofscenes begeleid door moderne rockmuziek en is er als knipoog tussen schoenen uit die tijd bijvoorbeeld ook een paar All Stars gympen te zien!
Terugkeer
Interessant is ook dat de film laat zien hoe, onder invloed van de schrijver Rousseau, juist mensen aan de absolute top in die tijd weer wilden terugkeren naar “het echte leven”. Marie Antoinette liet vanuit die gedachte zelfs een boerendorpje (Le Hameau de la Reine) nabouwen, waar ze het boerenleven naspeelde. Opvallend vergelijkbaar met hoe rijke mensen ook tegenwoordig graag een armoedig huisje op het Franse(!) platteland kopen om zo ook meer naar “de natuur” terug te keren, of hoe nog beter gesitueerden daarvoor graag naar Afrika gaan, met wijlen prins Claus als een bekend voorbeeld.
La révolution franxe7aise
Min of meer als vervolg op Marie Antoinette zag ik vervolgens de film La révolution francaise, die de ARD vanaf afgelopen 14 juli (quatorze juillet) in delen uitzond. Deze in bijna alle opzichten zeer indrukwekkende film duurt in totaal maar liefst 6 uur en werd in 1989 uitgebracht ter gelegenheid van 200 jaar Franse Revolutie. Bovendien heeft de film niet alleen een topbezetting met o.a. Claudia Cardinale, Jane Seymour, Peter Ustinov en Klaus-Maria Brandauer, ook zijn er schitterend gespeelde rollen voor Jean-Francois Balmer als koning Lodewijk XVI en Andrzej Seweryn als Maximilien Robespierre.
Op dvd blijkt de film helaas niet of nauwelijks verkrijgbaar te zijn, maar tot mijn blijde verrassing ontdekte ik dat hij wel, in 31 delen, op YouTube staat:
Revolutie
Zoals de naam al zegt gaat deze film over de Franse Revolutie, die plaatsvond van 1789-1799 en als één van de belangrijkste gebeurtenissen in de Europese geschiedenis wordt beschouwd. Menigeen zal daarbij denken aan het feit dat toen Lodewijk XVI en Marie Antoinette onder de guillotine ter dood werden gebracht, maar er gebeurde nog veel meer en dat laat de film allemaal prachtig zien.
Gematigd
Eigenlijk begon de Franse Revolutie redelijk gematigd: in 1789 werd eerst een Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger (Déclaration des Droits de l’Homme et du Citoyen) en in 1791 een grondwet opgesteld. In 1792 werd de monarchie afgeschaft en pas in 1793 werd de koning (met slechts 387 tegen 334 stemmen!) ter dood veroordeeld. In dat jaar begint ook de Terreur onder leiding van Maximilien de Robespierre en worden tienduizenden mensen onder de guillotine gebracht.
Terreur
In de film kwam heel goed naar voren hoe Robespierre ondanks zijn beschaving en intelligentie toch zelfs zijn vrienden ter dood te laten brengen. De reden lag, paradoxaal genoeg, precies in het feit waarom hij “l’Incorruptible“, de onomkoopbare, genoemd werd.
De hoge eisen die hij aan zichzelf stelde en waardoor hijzelf als onkreukbaar gold, stelde hij namelijk ook aan anderen. En wie daar niet aan kon of wilde voldoen, die werd bijna zonder vorm van proces ter dood gebracht. Voor Robespierre was corruptie het ergst denkbare en dienden de idealen van de Revolutie onverkort in de praktijk gebracht te worden.
Tragiek
Als helden van de Revolutie kwamen eerder de wat meer corrupte mannen naar voren, zoals Georges Danton, die veel voor de revolutie had gedaan, maar niet tot fanatiek radicalisme verviel, omdat hij ook nog van de goede dingen des levens wilde genieten. Tragisch genoeg kwam ook hij onder de guillotine – “revolutie eet haar eigen kinderen op” zou schrijver en voormalig communist Wolfgang Leonard dit later noemen – en nog geen 5 maanden na Danton zou ook Robespierre op dezelfde wijze aan zijn eind komen.
Als afsluiting van deze log tenslotte nog een leuk gemonteerd filmpje, waarin wordt gesuggereerd dat Robespierre en zijn (nog radicalere) rechterhand Louis de Saint-Just misschien wel iets meer voor elkaar voelden: