Hofhoudingen

Ik heb hier al een tijdje geen nieuwe log meer geplaatst. Reden daarvoor is met name dat ik de laatste tijd veel dingen voor de online-encyclopedie Wikipedia schrijf.

Het viel me op een gegeven moment op dat er nog zo goed als nix was over het fenomeen hofhouding in het algemeen en even weinig over de hofhoudingen in verschillende landen. Allereerst ben ik toen maar begonnen met een algemeen artikel:

Hofhouding

Vervolgens ging ik verder met artikelen over de hofhoudingen van specifieke vorstenhoven, want met name over het Nederlandse hof was niet alleen op Wikipedia, maar ook elders op internet niet bijster veel informatie te vinden:

Nederlandse hof
Belgische hof
Britse hof

En voor de volledigheid ben ik ook begonnen aan artikelen over de voormalige hofhoudingen van de paus en van de Franse koning, aangezien die tot de bekendste en de grootste behoorden en dus zeker niet mogen ontbreken:

Pauselijk hof
Franse hof

De artikelen over het Nederlandse en het Belgische hof zijn nu bijna klaar. Met de andere artikelen ben ik nog bezig…

PS:
Inmiddels heb ik tussendoor ook meteen maar even het volgende artikel geschreven:

Japanse hof

 

City of London

Veel mensen zullen Londen wel kennen als een stad waarin heden en verleden dicht bij elkaar liggen. Zo staan er bijvoorbeeld naast prachtige oude bouwwerken ook de meest futuristische nieuwe gebouwen.

Verrassend
Wat echter maar weinig mensen weten (en wat bijv. ook niet op de Nederlandse Wikipedia over Londen staat), is dat de stad ook op een heel andere manier een opmerkelijke combinatie van oud en nieuw is – namelijk bestuurlijk.
Nagenoeg alle andere wereldsteden zijn bestuurlijk gezien één groot geheel, maar Londen bestaat daarentegen uit twee aparte gemeentes: de City of London en Greater London.

– City of London is de gangbare aanduiding voor het oude centrum en het financiële hart van de stad, maar is tevens een eigen gemeente van nog geen 8000 inwoners.
– Greater London is de gemeente die het hele stadsgebied buiten de City omvat, met ruim 7,5 miljoen inwoners en een oppervlak ongeveer zo groot als de provincie Utrecht:

Greater London met in het centrum de City of London

Vergelijkbaar
Beide gebieden hebben een eigen bestuur, een eigen burgemeester en een eigen politie-apparaat. De positie van de City of London ten opzichte van Greater London is daarmee goed te vergelijken met die van Vaticaanstad ten opzichte van Rome. Met Vaticaanstad heeft de City niet alleen het kleine oppervlak, maar vooral ook het instandhouden van oeroude tradities gemeen.

City of London

De City staat onder leiding van de Lord Mayor of the City of London. Dit is een zeer oud en eerbiedwaardig ambt, dat met bijna net zoveel tradities wordt omgeven als het Engelse koningschap. Zo maakt elke nieuwe Lord Mayor na zijn aanstelling, gekleed in een fraai ambtsgewaad, een rondrit door zijn stad(je) in een heuse “gouden” koets!

.

.

De Lord Mayor wordt niet door de inwoners gekozen, maar, nog exact zoals in de Middeleeuwen, door de zogeheten Liverymen. Dat zijn de voornaamste leden van de 108 Livery Companies, die voortkomen uit de vroegere gildes en die zich tegenwoordig vooral bezighouden met liefdadigheid en networking.

Het bestuur van de City of London heet de City of London Corporation en is gevestigd in de Guild Hall, een van de weinige nog bewaard gebleven middeleeuwse gebouwen van de stad. Dit bestuur bestaat uit 25 Aldermen en 100 Common Councilmen die door de inwoners en de ondernemingen(!) uit de City gekozen worden. De Aldermen en Common Councilmen zijn vergelijkbaar met de Schepenen en Vroedschap zoals die van de middeleeuwen tot 1795 ook hier ten lande bestonden.

De City of London heeft ook een eigen politie-apparaat, de City of London Police. Zowel qua grondgebied als qua personeelsleden is dit de kleinste politiemacht van Engeland. Deze politie is herkenbaar aan de rood-wit geblokte band van de petten, dit in tegenstelling tot de zwart-wit geblokte rand van de politie overal elders in Engeland.

Greater London

Greater London heeft een eigen bestuursapparaat en een eigen burgemeester, de Mayor of London. Dit ambt is pas in 2000 gecreëerd en heeft dus veel minder aanzien dan dat van de Lord Mayor van de City of London. Wel is de burgemeester van Greater London vaker in het nieuws geweest, vooral omdat nogal opzienbarende figuren werden gekozen, zoals in 2000 Ken Livingstone en Boris Johnson in 2004.

Het politie-apparaat van Greater London is de Metropolitan Police Service, die in de volksmond ook wel bekend staat als Scotland Yard. Dit is met zo’n 50.000 leden de grootste politiemacht van Engeland, maar is desondanks dus niet bevoegd om op te treden in het kleine stukje van de City!

Combinatie
De positie van de City als een stad binnen een stad mag misschien geforceerd of achterhaald lijken, het is echter ook een manier die de best of both worlds combineert, namelijk eeuwenoude tradities met modern grootschalig bestuur.
In andere grote steden zien we vaak dat oude tradities worden afgeschaft omdat ze een modern efficiënt bestuur in de weg staan. Gevolg is dan een anonieme bureaucratie of juist een kortzichtig populisme. In Londen hebben ze echter op een heel praktische manier oud en nieuw weten te combineren, waardoor hopelijk het ene een tegenwicht voor het andere vormt…

20 jaar zonder Muur

Vandaag is het precies 20 jaar geleden dat op 9 november 1989 de Berlijnse Muur viel. Op talloze manieren wordt hier aandacht aan besteed en het kan daarom ook bijna niemand ontgaan zijn.

Ikzelf ben in dit verband afgelopen zaterdag naar
"20 jaar zonder Muur" in de Amsterdamse Stadsschouwburg geweest, samen met mijn goede vriend Maarten, die hier met een perskaart gratis naar binnen kon en wat mij korting opleverde.

Nieuw
Het was meteen ook de eerste keer dat ik de schouwburg via de geheel nieuw ingerichte ingangspartij betrad, die met het nieuwe cafxc3xa9-restaurant Stanislavksi overigens grotendeels publiekelijk toegankelijk is. De rotonde en ook de grote zaal waren voor de gelegenheid versierd met vlaggen en andere dingen van de vroegere DDR.

Berlijn
Het programma begon met een theatrale lezing door Cox Habbema van het stuk Berlin van de Britse toneelschrijver David Hare. Het schetste een beeld van een zoektocht naar het karakter van het nieuwe, ongedeelde Berlijn. Dat bleek nogal lastig, want van de veelgeroemde kunst, cultuur en het uitgaansleven leek niet veel op te vallen. Pas bij toeval vond de schrijver de geest van de stad in de "voorlopige" gezelligheid van samenzijn met vrienden, met name in de vele kleine zaakjes waarin jongeren met nog veel haar te zien waren, "jongens die van jongens houden, meisjes die van meisjes houden en jongens die van andere meisjes houden"

Generaties
Vervolgens was er een column, uitgesproken door H.J.A. Hofland, die constateerde dat veel jongeren inmiddels geen idee meer hebben van de Muur, de DDR, het Oostblok en de Koude Oorlog. Hij plaatste dit tegen de achtergrond van het feit dat elke generatie volwassen wordt met eigen grote gebeurtenissen: de Tweede Wereldoorlog, de Revolutie van 1968, de Val van de Muur en 11 September 2001. De generatie die na de Val van de Muur geboren is, zal de komende jaren de beslissende indrukken opdoen waarmee zij volwassen zal worden (ik realiseerde me dat een aantal jaren na de Val van de Muur het internet opkwam)

Lubbers
Hierna was het woord aan niemand minder dan Ruud Lubbers, die minister-president van Nederland was toen de Muur viel. Zoals vaker was bij Lubbers weer subtiel te merken dat hij van katholieke huize is, in dit geval door te memoreren dat de val van de Muur onder meer te danken was aan de Evangelische Kirche, Lech Walensa en de paus (Johannes Paulus II). Hij noemde het dan ook nadrukkelijk een overwinning van de geest.

.

Ruud Lubbers nu eindelijk eens zelf op de troon
.

Per ongeluk
Lubbers refereerde ook nog even aan het feit dat de val van de Muur eigenlijk per ongeluk plaatsvond. Dit had ik een aantal dagen eerder ook al in een documentaire gezien: er waren destijds in de DDR veel protesten, waardoor de regering zich genoodzaakt zag iets te doen aan de regeling van het in- en uitreizen, wat destijds nagenoeg onmogelijk was.
Op 9 november 1989 stelde de hoogst verantwoordelijke ambtenaar toen eigenhandig een besluit op dat het in- en uitreizen volledig vrij gaf, zij het pas met ingang van de ochtend van 10 november, zodat er tijd was de grenspolitie te instrueren.

Persconferentie
Het ontwerpbesluit werd naar het Politbureau gestuurd, waar het diezelfde avond werd goedgekeurd zonder dat de heren goed beseften wat de gevolgen zouden zijn. Politbureaulid Gxc3xbcnter Schabowski kreeg het besluit meteen mee voor zijn persconferentie later die avond.
De persconferentie ging helemaal over allerlei andere bureaucratische besluiten, totdat op het eind een journalist uit de zaal vroeg hoe het stond met de nieuwe reiswet. Toen herinnerde Schabowski zich het besluit, zocht het in zijn stapel papieren en las het voor. Een journalist vroeg toen weer wanneer dat besluit in zou gaan, en Schabowski meende dat het met onmiddelijke ingang was:

.

Schabowski maakt de nieuwe reisregeling bekend
.

Open!
Deze persconferentie werd live op de televisie uitgezonden en, hoewel veel mensen het nauwelijks konden geloven, gingen honderden en later duizenden direct naar de grensovergangen in Berlijn. De grenspolitie wist nog van niets, maar de mensenmassa werd op een gegeven moment zo groot, dat ze niet anders konden dan de grens gewoon maar te openen…

xc5 imek
In de Schouwburg was het na de pauze de beurt aan Martin xc5 imek voor de presentatie van zijn nieuwe boek "De vuurvliegjes achterna". Hij begon te zeggen dat 7 november zijn verjaardag was, maar voor hem en zijn ouders werd deze dag altijd overschaduwd omdat dat tevens de dag van de communistische Oktoberrevolutie was.
Met zijn nieuwe boek, waarin hij zijn jeugd en zijn vlucht naar Nederland beschrijft, hoopt hij zijn onheugelijke geboortedag alsnog een beetje goed te kunnen maken. Hij wilde het boek ook niet aanbieden aan een bekende persoon, maar riep daarvoor alle jongeren die na de Val van de Muur geboren zijn uit de zaal naar voren. Gelukkig waren er wel een redelijk aantal aanwezig, maar helaas durfden maar twee jongens ook daadwerkelijk naar het podium te komen…

.

Martin Simek presenteert zijn boek aan 2 jongeren
.

Facade
Hoogleraar financiele geografie Ewald Engelen begon zijn column met de observatie dat de grapjes die in de DDR over het communistische systeem werden gemaakt, niet alleen voorkwamen bij de bevolking, maar ook bij de hogere kaders. Dit was een teken dat zij er zelf niet meer in geloofden, en dat de DDR hooguit nog een facade was, een Potemkindorp.
Ook Nederland vertoont steeds meer trekjes van zo’n facade, betoogde Engelen: ook bij ons gaat het niet meer om verkeersveiligheid, maar om het aantal bonnen, niet meer om goed onderwijs, maar om citotoetsscores. Het wachten is nu dus alleen nog op zelfspot onder onze bestuurders…

Afsluiting
Het programma werd tenslotte afgesloten met het stuk Wall, wederom van David Hare, maar dit keer voorgedragen door Hans Croiset. Hierin ging het om een Muur die nog in aanbouw is, namelijk de muur, of offcieel het Hek, tussen Israxc3xabl en de Westelijke Jordaanoever.
Het einde hiervan kon ik echter niet meer afwachten, want ik moest de trein terug naar huis halen. Voor de bezoekers die nog wel wilden blijven zou er in de ronde hal nog een heuse Russendisko gehouden worden, met Vodka en andere Ostalgie. Deze log besluit ik met Wind of Change van de Scorpions, dat hxc3xa9t lied van de Mauerfall geworden is:

.

.

 

En hier begon het mee: Paneuropa Picknick

Paneuropa Picknick

Dezer dagen was in het nieuws dat het gisteren precies 20 jaar geleden was, dat op 19 augustus 1989 aan de Oostenrijks-Hongaarse grens de Paneuropese Picknick plaatsvond, waarbij voor de allereerste keer een opening werd gemaakt in het IJzeren Gordijn, zoals de grens met het voormalige Oostblok toen nog heette.

Op de picknick kwamen ook veel Oost-Duitsers uit de voormalige DDR af, die deze gelegenheid aangrepen om hun land te ontvluchten. Deze opening was de voorbode van de val van de Berlijnse Muur op 9 november 1989, waarna in snel tempo alle communistische dictaturen in Oost-Europa zouden instorten.

Wat in de nieuwsberichten niet vermeld werd, was dat deze picknick mede-georganiseerd was door de Paneuropa-Unie, een in Nederland eveneens zo goed als onbekende organisatie. De Paneuropa-Unie is al in 1923 opgericht en is daarmee de oudste organisatie die zich inzet voor Europese eenwording. Tegenwoordig zijn ongeveer 100 europarlementarixc3xabrs lid van de Panneuropa Unie en zijn er nationale afdelingen in bijna alle Europese landen (behalve in Nederland).

Opmerkelijk is ook dat de Paneuropa-Unie lange tijd geleid werd door Otto von Habsburg, de oudste zoon en erfgenaam van de laatste keizer van Oostenrijk-Hongarije. Het getuigt van ruimdenkendheid dat hij niet in zijn grootse verleden is blijven steken en zich nu inzet voor modernere vormen van politieke samenwerking. Zo is Otto von Habsburg bijvoorbeeld zo’n 20 jaar lang een zeer actief lid van het Europees Parlement geweest.

Bij de Paneuropese Picknick was het zijn dochter Walburga Habsburg Douglas die als eerste het prikkeldraad doorknipte van de grens tussen de twee landen die dus nog door haar grootvader gezamelijk geregeerd werden!

De Franse Revolutie

In de afgelopen weken heb ik een tweetal indrukwekkende films gezien, de ene over de Franse Revolutie zelf, de andere aan wat daaraan vooraf ging.

Marie Antoinette
De eerste film die ik zag was Marie Antoinette, waarvan vorige maand de televisiepremiere op RTL5 was. Zoals de naam al zegt, gaat deze film over Marie Antoinette, de laatste koningin van Frankrijk, die tijdens de revolutie onder de guillotine ter dood werd gebracht. Deze film laat echter alleen zien wat daaraan voorafging: haar huwelijk en haar leven aan het hof:

Trailer van Marie Antoinette

Modern
Het Franse hof staat bekend om zijn wereldvreemde decadentie, maar de film geeft daar toch een genuanceerd beeld van. Zo komt de koning, Lodewijk XVI, bijna over als wat we tegenwoordig een nerd zouden noemen, en Marie Antoinette als een moderne jonge vrouw die volop van het leven geniet. Zo worden de prachtige 18e eeuwse hofscenes begeleid door moderne rockmuziek en is er als knipoog tussen schoenen uit die tijd bijvoorbeeld ook een paar All Stars gympen te zien!

Terugkeer
Interessant is ook dat de film laat zien hoe, onder invloed van de schrijver Rousseau, juist mensen aan de absolute top in die tijd weer wilden terugkeren naar “het echte leven”. Marie Antoinette liet vanuit die gedachte zelfs een boerendorpje (Le Hameau de la Reine) nabouwen, waar ze het boerenleven naspeelde. Opvallend vergelijkbaar met hoe rijke mensen ook tegenwoordig graag een armoedig huisje op het Franse(!) platteland kopen om zo ook meer naar “de natuur” terug te keren, of hoe nog beter gesitueerden daarvoor graag naar Afrika gaan, met wijlen prins Claus als een bekend voorbeeld.

La révolution franxe7aise
Min of meer als vervolg op Marie Antoinette zag ik vervolgens de film La révolution francaise, die de ARD vanaf afgelopen 14 juli (quatorze juillet) in delen uitzond. Deze in bijna alle opzichten zeer indrukwekkende film duurt in totaal maar liefst 6 uur en werd in 1989 uitgebracht ter gelegenheid van 200 jaar Franse Revolutie. Bovendien heeft de film niet alleen een topbezetting met o.a. Claudia Cardinale, Jane Seymour, Peter Ustinov en Klaus-Maria Brandauer, ook zijn er schitterend gespeelde rollen voor Jean-Francois Balmer als koning Lodewijk XVI en Andrzej Seweryn als Maximilien Robespierre.

Op dvd blijkt de film helaas niet of nauwelijks verkrijgbaar te zijn, maar tot mijn blijde verrassing ontdekte ik dat hij wel, in 31 delen, op YouTube staat:

Eerste fragment van La révolution francaise

Revolutie
Zoals de naam al zegt gaat deze film over de Franse Revolutie, die plaatsvond van 1789-1799 en als één van de belangrijkste gebeurtenissen in de Europese geschiedenis wordt beschouwd. Menigeen zal daarbij denken aan het feit dat toen Lodewijk XVI en Marie Antoinette onder de guillotine ter dood werden gebracht, maar er gebeurde nog veel meer en dat laat de film allemaal prachtig zien.

Gematigd
Eigenlijk begon de Franse Revolutie redelijk gematigd: in 1789 werd eerst een Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger (Déclaration des Droits de l’Homme et du Citoyen) en in 1791 een grondwet opgesteld. In 1792 werd de monarchie afgeschaft en pas in 1793 werd de koning (met slechts 387 tegen 334 stemmen!) ter dood veroordeeld. In dat jaar begint ook de Terreur onder leiding van Maximilien de Robespierre en worden tienduizenden mensen onder de guillotine gebracht.

Terreur
In de film kwam heel goed naar voren hoe Robespierre ondanks zijn beschaving en intelligentie toch zelfs zijn vrienden ter dood te laten brengen. De reden lag, paradoxaal genoeg, precies in het feit waarom hij “l’Incorruptible“, de onomkoopbare, genoemd werd.
De hoge eisen die hij aan zichzelf stelde en waardoor hijzelf als onkreukbaar gold, stelde hij namelijk ook aan anderen. En wie daar niet aan kon of wilde voldoen, die werd bijna zonder vorm van proces ter dood gebracht. Voor Robespierre was corruptie het ergst denkbare en dienden de idealen van de Revolutie onverkort in de praktijk gebracht te worden.

Tragiek
Als helden van de Revolutie kwamen eerder de wat meer corrupte mannen naar voren, zoals Georges Danton, die veel voor de revolutie had gedaan, maar niet tot fanatiek radicalisme verviel, omdat hij ook nog van de goede dingen des levens wilde genieten. Tragisch genoeg kwam ook hij onder de guillotine – “revolutie eet haar eigen kinderen op” zou schrijver en voormalig communist Wolfgang Leonard dit later noemen – en nog geen 5 maanden na Danton zou ook Robespierre op dezelfde wijze aan zijn eind komen.

Als afsluiting van deze log tenslotte nog een leuk gemonteerd filmpje, waarin wordt gesuggereerd dat Robespierre en zijn (nog radicalere) rechterhand Louis de Saint-Just misschien wel iets meer voor elkaar voelden:

 

Kantje boord…!

Deze maand is het precies 25 jaar geleden dat de wereld op het nippertje aan een atoomoorlog ontsnapte. Menigeen weet dat dat ook het geval was tijdens de Cuba-crisis van 1962, maar minder bekend is dat het ook in november 1983 niet veel heeft gescheeld…

Able Archer
Op 2 november van dat jaar begon namelijk een grote NAVO-oefening onder de codenaam Able Archer 83. Hierbij werden in West-Europa allerlei troepen- oefeningen gehouden, die zouden resulteren in het naspelen van een nucleaire aanval. Daartoe zouden ook staatshoofden en regeringsleiders aan de oefening deelnemen, zou er radiostilte in acht genomen worden en de militaire alarmfase DEFCON 1 gesimuleerd worden.

Misvatting
Al deze factoren zorgden er echter ook voor dat men in de Sovjet-Unie dacht dat deze oefening een dekmantel was voor een echte nucleaire aanval! Als reactie werd meteen de Russische kernmacht in staat van paraatheid gebracht, net zoals de luchtmacht van het Warschau-pact in Polen en de DDR.

Afgewend
Toen de NAVO doorkreeg wat de Russen dachten, werd de oefening op 11 november abrupt afgebroken. Heel toevallig is dat precies dezelfde datum als waarop in 1918 de Eerste Wereldoorlog tot een eind kwam.

Wapenwedloop
Dat de Russen zo panisch op deze NAVO-oefening reageerden, kwam doordat in de voorgaande jaren de nucleaire wapenwedloop tot een hoogtepunt was gekomen. Aanvankelijk bestond de dreiging vooral uit lange-afstandsraketten waarmee de VS en de Sovjet-Unie elkaar bedreigden.
In 1976 stelden de Russen echter de SS-20 raketten voor middellange afstand op, waardoor niet langer alleen de VS, maar ook West-Europa direct getroffen kon worden.
De NAVO besloot daarop in 1979 om eigen middellange-afstandsraketten (de Pershing II) in West-Europa te plaatsen (waartegen enorme protesten vanuit de bevolking kwamen). Met deze raketten kon de Sovjet-Unie al binnen 4 tot 6 minuten worden getroffen, veel sneller dan met de oude lange-afstandsraketten vanuit de VS.

Paranoide
Deze tijd was voor de Russen te kort om dan nog een tegenaanval te kunnen lanceren. Als enige optie zagen zij daarom een first strike: zelf aanvallen, voordat de VS aan zou vallen….
Deze optie maakte de Russische leiding dermate paranoide, dat zij gingen denken dat de VS al in het geheim een nucleaire aanval aan het voorbereiden waren.
Vanuit die gedachte gaf Sovjet-leider Brezhnev in mei 1981 het bevel tot operatie RYAN, waarbij bijna alle Russische spionnen in het buitenland zoveel mogelijk informatie over deze vermeende aanval moesten gaan verzamelen.

Dus toen in november 1983 de bovengenoemde NAVO-oefening van start ging, waarin ook de nucleaire wapens betrokken werden, was het wel begrijpelijk dat de Russen het idee kregen dat het nu weleens menens kon zijn…..

Links
– Wikipedia-artikel: Able Archer 83
– Zie ook: Op het nippertje ontsnapt aan de Koude Oorlog

Verleden van Nederland

Enkele weken geleden is een televisieserie over de Nederlandse geschiedenis van start gegaan, die elke week op zondagavond op Nederland 2 te zien is van 20.30 tot 21.15 uur. Deze serie maakt deel uit van een groots  opgezet multi- mediaal project onder de titel Verleden van Nederland.

Geschiedenis
De serie en het project zijn uitvloeisels van de toegenomen aandacht voor onze geschiedenis, die we al een aantal jaren kunnen zien en die onder meer voortkomt uit de populaire geschiedenisboeken van Geert Mak.
Omdat bleek dat Nederlanders vaak nog maar weinig van hun geschiedenis weten en er ook op scholen maar weinig aandacht aan wordt besteed, is in 2006 ook al de Canon van Nederland opgesteld.

16e eeuw
Afgelopen avond ging de aflevering van Verleden van Nederland over de 16e eeuw en werd onder de titel "Religie, Rebellie, Republiek" de opstand van Willem van Oranje tegen koning Filips II behandeld. Omdat dit de periode is waar ik me uitvoerig mee heb beziggehouden (zie mijn eerdere log over Keizer Karel V), ben ik deze keer ook eens gaan kijken.

Saai
Het is mooi en goed dat er met dit programma nu op prime-time aandacht voor onze geschiedenis is, maar eerlijk gezegd vond ik het toch wel tegenvallen. Het is netjes gemaakt, maar naar huidige mediamaatstaven wel erg traag, behoorlijk saai en nauwelijks aansprekender dan de programma’s op de schooltelevisie waar ik zo’n 20 jaar geleden als kind al naar keek.

Ongenuanceerd
Erger nog was dat het ook inhoudelijk wel een verhaal van 20 jaar geleden leek: er was nauwelijks wat te merken van de nuanceringen en relativeringen die de geschiedwetenschap de afgelopen decennia heeft kunnen aanbrengen. Daardoor werd, nog afgezien van allerlei details, in deze aflevering toch weer het beeld geschetst van hoe een "goede" Willem van Oranje de Nederlanden gedurende een "Tachtigjarige Oorlog" wilde bevrijden van de onderdrukking door de "boze" Spaanse koning Filips II…

Seperatisme
Nu was Willem van Oranje inderdaad wel een integer en genuanceerd man, maar het gaat niet meer aan om "Spanje" als de grote boosdoener af te schilderen. Filips II en topfiguren uit zijn regering waren namelijk ook zeer capabele bestuurders, alleen hadden zij andere belangen op veel grotere schaal. Een rebellie in de Nederlanden was voor hen net zoiets als wat de IRA of de ETA wilde.

Eigenbelang
Ook kwam niet naar voren dat de Nederlandse opstandelingen heus niet alleen voor godsdienstvrijheid streden, maar dat het voor een heel groot deel gewoon om de financixc3xable belangen van de grote steden en de adel ging: die wilden namelijk de belastingopbrengsten liever zelf hebben, dan ze naar Spanje te sturen – precies zoals men tegenwoordig ook liever geen bijdrage aan de Europese Unie zou betalen.

Terminologie
De eenzijdige benadering bleek ook uit de verouderde terminologie die in het programma gehanteerd werd: zo werd er gesproken van "de Tachtigjarige Oorlog (tegen de Spaanse koning)", terwijl Filips II formeel gewoon de rechtmatige landsheer van de diverse Nederlandse gewesten was en geen buitenlandse bezetter, zoals die term suggereert.
Ook was er geen sprake van een 80 jaar durende oorlog, maar ging het in werkelijkheid om een periode waarin grotere en kleinere gevechten en een wapenstilstand elkaar afwisselden. De oorspronkelijke en tevens modernere en meer genuanceerde benaming luidt daarom "de Nederlandse Opstand (tegen landsheer Filips II)".

Gemiste kans
Ik begrijp best dat je in 1 documentaire nooit alle nuances naar voren kunt brengen, maar aangezien de meeste kijkers vermoedelijk toch nog altijd wel het stereotype beeld van de goede Willem en de boze Filips in hun (achter)hoofd zullen hebben, had dit nou juist een mooie gelegenheid geweest om daar de nodige nuanceringen in aan te brengen. Ik geloof namelijk niet dat we in een steeds complexer wordende wereld gebaat zijn bij het instandhouden van oude nationalistische mythes….

Keizer Karel V

Vandaag is het precies 450 jaar geleden dat Keizer Karel V stierf. Op deze 21e september van het jaar 1558 blies hij zijn laatste adem uit bij het kleine klooster van San Yuste diep in Spanje.

Beroemd
Voor wie misschien nog nooit van hem gehoord heeft: Keizer Karel V was één van de grootste figuren uit de Nederlandse en Europese geschiedenis. Hij is in de volksmond als “Keizer Karel” en spreekwoordelijk bekend geworden als de keizer van “het rijk waar de zon nooit ondergaat”.
(Keizer Karel V moet niet verward worden met zijn even beroemde, maar zeer verre voorganger keizer Karel de Grote, die leefde van 742 – 814).

Nederlanden
Karel V werd in het jaar 1500 in de Vlaamse stad Gent geboren als zoon van de bourgondische hertog Filips de Schone en Johanna van Castilië. Zijn vader stierf echter al in 1506, waarna Karel in 1515 meerderjarig werd verklaard en daarmee de landsheer werd van de zogeheten Bourgondische Nederlanden. Deze bestonden uit een groot deel van het huidige Nederland, België en Luxemburg.

Spanje
Toen in 1516 zijn grootvader van moederzijde stierf, werd hij bovendien ook nog koning van Spanje, dat in die tijd bestond uit Castilië, Aragon, het zuidelijk deel van Italië en enorme koloniën in (Zuid-)Amerika. Voornamelijk door al het zilver dat in deze koloniën gevonden werd, was Spanje in de 16e eeuw één van de rijkste en machtigste landen van Europa.

Keizerschap
Alsof dit nog niet genoeg was, werd Karel in 1519, hij was toen dus nog pas 19 jaar oud, ook nog eens gekozen tot Rooms koning, waarmee hij koning van Duitsland werd en toekomstig Keizer van het Heilige Roomse Rijk.
Dit rijk omvatte bijna geheel midden-Europa: de Nederlanden, Zwitserland en Oostenrijk behoorden er bijvoorbeeld ook toe. Het was echter wel zo dat de macht van de Keizer in Duitsland erg zwak was, maar daar stond een groot internationaal gezag tegenover.

Kaart met alle rijken van Keizer Karel V (1548)
(exclusief de Amerikaanse koloniën)

Macht & gezag
Als we het vergelijken met de situatie van tegenwoordig, dan kan je zeggen dat Karel V als koning van Spanje net zoveel macht had als de president van de VS, en dat hij als Rooms-Duits Keizer net zoveel gezag had als de secretaris-generaal van de VN.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat dit talloze grote en kleine conflicten tot gevolg had. Karel V heeft dan ook bijna zijn hele leven gereisd om overal waar dat in zijn rijken nodig was ter plekke de zaken te kunnen regelen.

Troonsafstand
Het besturen van het enorme wereldrijk, het voeren van vele oorlogen, het bijna permanent rondreizen en zijn toch al niet heel sterke lichamelijke gestel, maakten dat Karel V op 55-jarige leeftijd compleet gesloopt was. Hij besloot toen troonsafstand te doen – een in die tijd ongehoorde daad, want vorsten werden bijna per definitie geacht tot hun dood op de troon te blijven.
Na zijn troonsafstand vertrok hij naar Spanje, waar hij tegen het kleine klooster van San Yuste in Extremadura een riante en zeer idyllisch gelegen villa had laten bouwen. Daar bracht hij met gebed en de nodige verstrooiing (een klokkenmaker had bewegende metalen dieren voor hem gemaakt) zijn laatste jaren door:

De villa van Karel V naast het klooster van San Yuste

Overlijden
In deze villa stierf keizer Karel V tenslotte op 21 september 1558, slechts 58 jaar oud. Hij werd begraven in de naastgelegen kloosterkerk. Een aantal jaren later werd zijn lichaam tenslotte door zijn zoon Filips II overgebracht naar de nieuwe familiegrafkelder onder het enorme klooster El Escorial nabij Madrid. Daar rusten hij en zijn nakomelingen tot op de dag van vandaag.

Herdenkingen
De 450e sterfdag van Karel V wordt in elk geval in Yuste met tal van activiteiten herdacht. In Nederland is er bij mijn weten alleen een lezingenmiddag over hem geweest aan de Geert Grote Universiteit in Deventer.
Veel grotere evenementen waren er in het jaar 2000, toen de 500e geboortedag van Karel V werd herdacht. Ikzelf heb daar nog een kleine bijdrage aan geleverd, doordat ik al in 1998 bij diverse instanties aandacht hiervoor heb gevraagd. Waarschijnlijk mede door mijn goede onderbouwing heeft de toenmalige PTT Post toen in elk geval een fraai postzegelvelletje voor deze gelegenheid uitgebracht:

Postzegelvelletje over Karel V uit 2000

Fascinerend
Mijn initiatief kwam voort uit het feit dat ik me in die tijd tamelijk intensief met Karel V en zijn tijd heb beziggehouden. Niet alleen was de eerste helft van de 16e eeuw een periode waarin grote veranderingen plaatsvonden (met name de kerkelijke Reformatie), ook de manier waarop hij zijn wereldrijk wist te besturen, fascineerde mij zeer.
Over Karel V en zijn tijd vallen dus nog heel veel meer interessante dingen te zeggen, maar dat zou voor nu te ver voeren. Mogelijk schrijf ik er later nog eens meer over!

Links
– Wikipedia-artikel: Karel V
– Karel V in de Canon van Nederland
– De Yuste Stichting: www.fundacionyuste.es
– Een reisreportage: De laatste reis van de keizer
– Tentoonstelling uit 2000 in Bonn: Emperor Charles V
– Radio-uitzending t.g.v. het Keizer Karel V herdenkingsjaar 2000
– Online-catalogus van de Politische Korrespondenz Kaiser Karls V.
– Grand Hotel Karel V in Utrecht: www.karelv.nl
– Restaurant Karel V in Goes: www.karelvijf.nl

Speelkaarten

Speelkaarten

Amsterdam 200 jaar hoofdstad

Vandaag is het 200 jaar geleden dat Amsterdam de hoofdstad van Nederland werd.
Daarvoor zou je natuurlijk een feestelijke herdenking ver- wachten, maar wat blijkt: het stadsbestuur is dit helemaal vergeten…!

Verhuizing
Amsterdam werd onze hoofdstad toen de toenmalige koning Lodewijk Napoleon op 20 april 1808 met een feestelijke stoet vanuit Den Haag naar Amsterdam trok en daar zijn intrek nam in het voormalige stadhuis, dat sindsdien bekend staat als het (koninklijk) Paleis op de Dam:

 

Voorgeschiedenis
Dat Amsterdam de nieuwe hoofdstad werd, was al gepland toen in 1806 het Koninkrijk Holland werd opgericht door de Franse keizer Napoleon Bonaparte, die ons land toendertijd bezet hield. Dit nieuwe koninkrijk was de opvolger van de in 1795 opgerichte Bataafse Republiek.
Deze republiek kwam als gevolg van de Franse revolutie in de plaats van de Republiek der Zeven Provincixc3xabn, die in de 16e eeuw ontstaan was na de opstand tegen Filips II.

Eenheidsstaat
Het Koninkrijk Holland van 1806 was, meer nog dan de Bataafse Republiek, een zogeheten gecentraliseerde eenheidsstaat. Dat betekent simpel gezegd dat de centrale regering de hoogste macht heeft.
Bij die staatsvorm is het gebruikelijk dat de grootste stad van het land de hoofd- stad is, mede ook als symbool voor de macht van de regering. Zodoende werd, naar het voorbeeld van bijv. Parijs en London, Amsterdam dat voor ons land.

Federale staat
Vxc3xb3xc3xb3r die tijd was de Republiek der Zeven Provincixc3xabn geen eenheidsstaat, maar een soort federaal verband: er was geen echte centrale regering, maar de af- zonderlijke provincies/gewesten waren de baas en zij kwamen dan in Den Haag samen om de gezamelijke zaken te regelen.
Bij zo’n federale staatsvorm is de hoofdstad meestal een kleinere stad, bijv. Washington in de VS, Ottawa in Canada, of Bonn in het voormalige West-Duits- land.

Toevallig?
Overigens is het waarschijnlijk niet helemaal toevallig dat de herdenking van 200 jaar Amsterdam als hoofdstad "vergeten" is. Het was immers een plan van de Fransen en daar schijnt ons huidige koningshuis liever niet al te veel aandacht aan te willen besteden…
Een voorbeeld daarvan is bijv. het feit dat in 1998 wel onze grondwet van 1848 werd herdacht, maar dat er  nauwelijks of geen aandacht was voor de grondwet uit 1798, die niet alleen vooruitstrevender was, maar ook nog eens onze aller- eerste… alleen: niet totstandgekomen onder bewind van het Oranjehuis…