Deze maand is het precies 25 jaar geleden dat de wereld op het nippertje aan een atoomoorlog ontsnapte. Menigeen weet dat dat ook het geval was tijdens de Cuba-crisis van 1962, maar minder bekend is dat het ook in november 1983 niet veel heeft gescheeld…
Able Archer
Op 2 november van dat jaar begon namelijk een grote NAVO-oefening onder de codenaam Able Archer 83. Hierbij werden in West-Europa allerlei troepen- oefeningen gehouden, die zouden resulteren in het naspelen van een nucleaire aanval. Daartoe zouden ook staatshoofden en regeringsleiders aan de oefening deelnemen, zou er radiostilte in acht genomen worden en de militaire alarmfase DEFCON 1 gesimuleerd worden.
Misvatting
Al deze factoren zorgden er echter ook voor dat men in de Sovjet-Unie dacht dat deze oefening een dekmantel was voor een echte nucleaire aanval! Als reactie werd meteen de Russische kernmacht in staat van paraatheid gebracht, net zoals de luchtmacht van het Warschau-pact in Polen en de DDR.
Afgewend
Toen de NAVO doorkreeg wat de Russen dachten, werd de oefening op 11 november abrupt afgebroken. Heel toevallig is dat precies dezelfde datum als waarop in 1918 de Eerste Wereldoorlog tot een eind kwam.
Wapenwedloop
Dat de Russen zo panisch op deze NAVO-oefening reageerden, kwam doordat in de voorgaande jaren de nucleaire wapenwedloop tot een hoogtepunt was gekomen. Aanvankelijk bestond de dreiging vooral uit lange-afstandsraketten waarmee de VS en de Sovjet-Unie elkaar bedreigden.
In 1976 stelden de Russen echter de SS-20 raketten voor middellange afstand op, waardoor niet langer alleen de VS, maar ook West-Europa direct getroffen kon worden.
De NAVO besloot daarop in 1979 om eigen middellange-afstandsraketten (de Pershing II) in West-Europa te plaatsen (waartegen enorme protesten vanuit de bevolking kwamen). Met deze raketten kon de Sovjet-Unie al binnen 4 tot 6 minuten worden getroffen, veel sneller dan met de oude lange-afstandsraketten vanuit de VS.
Paranoide
Deze tijd was voor de Russen te kort om dan nog een tegenaanval te kunnen lanceren. Als enige optie zagen zij daarom een first strike: zelf aanvallen, voordat de VS aan zou vallen….
Deze optie maakte de Russische leiding dermate paranoide, dat zij gingen denken dat de VS al in het geheim een nucleaire aanval aan het voorbereiden waren.
Vanuit die gedachte gaf Sovjet-leider Brezhnev in mei 1981 het bevel tot operatie RYAN, waarbij bijna alle Russische spionnen in het buitenland zoveel mogelijk informatie over deze vermeende aanval moesten gaan verzamelen.
Dus toen in november 1983 de bovengenoemde NAVO-oefening van start ging, waarin ook de nucleaire wapens betrokken werden, was het wel begrijpelijk dat de Russen het idee kregen dat het nu weleens menens kon zijn…..
Links
– Wikipedia-artikel: Able Archer 83
– Zie ook: Op het nippertje ontsnapt aan de Koude Oorlog