Gisteravond ben ik toch maar weer eens een keer naar het filosofisch cafxc3xa9 Felix & Sofie geweest. Eigenlijk vond ik het op de huidige locatie wat te druk, maar deze keer ging het om een favoriet onderwerp van mij, namelijk Kants Kritiek van de Prakti- sche Rede (zie daarover ook mijn eerdere log De Praktische Rede).
Mee- en tegenvallers
Een meevaller was dat het podium in de foyer van Felix Meritis nu voor de ramen was opgesteld, in plaats van tegen de achterwand, waardoor een veel ruimtelijker sfeer ontstond. Desalniettemin moest ik zeker een half uur voor aanvang aanwe- zig zijn om een goede zitplaats te kunnen bemachtigen, aangezien de zaal ook deze avond weer helemaal vol liep.
Tegenvaller was echter dat ik dat hele halve uur het "optreden" van iemand met een mondharmonica en een soortment van "zingende zaag" moest aanhoren, dat mij slechts aan kattengejank deed denken en me deed verbazen hoe iemand daar serieus mee durft op te treden…
De Praktische Rede
Het eerste onderwerp was gelukkig een stuk aangenamer, namelijk een interview met degegen die Kants Kritik der praktsichen Vernunft onlangs in het Nederlands hebben vertaald. Hoewel er op zich weinig nieuwe inzichten aan bod kwamen, was het aardig de vertalers over hun werk en over Kants werk te horen.
Zo kwam naar naar voren dat de ethische principes van Kant bedoeld waren om een rationeel tegenwicht te bieden tegen het al te subjectieve denken van David Hume, die de mens als bundel van louter driften en emoties ziet. Daarmee is Kants denken ook in deze tijd actueel, aangezien we ons wel aanpraten dat we zo rationeel zijn, maar we in werkelijk bijna louter op gevoelens afgaan…
Context
Bij grote filosofen wordt echter vaak gedaan alsof zij in alle opzichten unieke gedachten hadden. Zo werd bijv. gezegd dat Kant zo belangrijk was vanwege zijn onderscheid tussen de zuivere rede, de praktische rede en het oordeelsver- mogen, alsmede vanwege zijn onderscheid tussen de rationele autonome vrijheid en de causale heteronome gebondenheid.
Kant heeft deze dingen inderdaad goed systematisch uitgewerkt, maar hij heeft ze zeker niet volledig zelf bedacht. Bovengenoemde punten werden immers al in de Middeleeuwen beschreven als het onderscheid tussen waarheid, goedheid en schoonheid en ook de grote katholieke denker Thomas van Aquino (1225-1274) ging al uit van een onderscheid tussen de natuur en het verstand…
Het CPB
Na de pauze was er een discussie over de rol van het Centraal PlanBureau (CPB), waarbij de vraag was of dit bureau niet teveel invoed op de politiek heeft, in de zin dat er teveel wordt gefocussed op financixc3xable argumenten. Daartegen werd aangevoerd dat de economie tegenwoordig steeds flexibeler en internationaler wordt, maar mensen waarschijnlijk een stuk minder rationeel hun (economische) keuzes maken, of tenminste zich daarbij ook door allerlei andere overwegingen laten leiden.
Het CPB zegt zich hiervan goed bewust te zijn, maar dat politici vaak financixc3xable argumenten de doorslag laten geven, omdat daarover een grotere consensus bestaat, dan over andere motieven.
De economie
Wat mij opviel was dat de economie als een empirische wetenschap (d.w.z. feiten verzamelend en analyserend) geldt, maar dat er tevens van werd gezegd dat het een wetenschap is die gaat over het maken van (economische) keuzes (voor de verdeling van schaarse goederen).
Dat is leuk voor zover het zich beperkt tot het constateren van bepaalde keuze- patronen, maar zo gauw je die in een model stopt dat ter voorspelling dient, leidt dat er al gauw toe dat bepaalde (economische) keuzes als beter, en andere als slechter worden voorgesteld. En dat onderscheid mag de economie eigenlijk niet maken, want dat is het terrein van de ethiek: de wetenschap die gaat over welke keuzes gemaakt zouden moeten worden….
Na afloop heb ik tenslotte nog wat gedronken en gesproken met mijn gewaar- deerde collega-weblogger Jan Dirk Snel.
Homow Universalizzz 
Persoonlijk schrijf ik altijd “Heilige Romeinse Rijk”, al veranderen redacties het tweede woord dan uit macht der gewoonte weer in Rooms. (Maar misschien zou het begripsmatig ook helderder zijn als we het over de Romeins-Katholieke Kerk hadden.)
Het vaste grapje is altijd dat het noch een Rijk was, noch Heilig, noch Romeins.
Het is overigens zeer goed dat je aandacht aan het onderwerp besteedt, want voor een begrip van de Europese geschiedenis is het keizerschap zeer belangrijk. Willem I kon zich in 1815 koning noemen, dankzij het nieuwe monarchie-begrip dat Napoleon met zijn usurpatie van de keizerskroon ingevoerd had. (Er was natuurlijk wel een andere christelijke keizer, die van het Oost-Romeinse rijk in Constantinopel, die later werd vervangen door de Russiche keizers (tsaar komt net als keizer van caesar). Pas toen Peter de Grote zijn hoofdstad van Moskou naar Sankt-Peterburg verplaatste in 1703, kwam de keizer van de Byzantijnse christenheid wel erg dicht bij het Latijnse christendom te wonen.)
Rooms komt natuurlijk van Romeins, maar Romeins wordt zo algemeen gebruikt voor het antieke Romeinse Rijk, dat ik een verbastering als Rooms wel een goede uitdrukking vind voor Rijk en Kerk die zich “slechts” als opvolgers c.q. voortzetters van het oude Rome zien.
Ja, dat grapje is van Voltaire en tekenend voor het zelfgenoegzame rationeel-nationalistische dédain waarmee men toen neerkeek op een rijk dat niet, zoals de natiestaten, tamelijk kunstmatig gevormd is, maar vanuit een historische ontwikkeling gegroeid is (overigens geheel vergelijkbaar met hoe vaak over de Rooms-Katholieke Kerk wordt geoordeeld).
Nou ja, het idee was natuurlijk ook dat van translatio imperii – en daarom zou je ook kunnen betogen dat je de referentie aan het oude Romeinse rijk zou kunnen benadrukken. Het idee was immers, mede met de vierrijkenleer uit het bijbelboek Daniël in het achterhoofd, dat het Romeinse rijk het laatste in de geschiedenis was.
Op zich doet Rooms religieus aan en Romeinse politiek. Het paar lijkt een klein beetje op het woordenpaar liberaal en vrijzinnig: het eerste wordt vaker politiek gehanteerd en het laatste vaker kerkelijk en theologisch, maar niet uitsluitend.
Het HRR was ook een gevolg van machtsvorming en inzoverre ook kunstmatig. En het idee achter het rijk was in de achttiende eeuw al behoorlijk geërodeerd.
Dat Rooms religieus en Romeins politiek aandoet is waar, maar precies daarom zou het gebruik van de term Romeins hier geen recht doen aan het religieuze karakter, dat juist voor dit Rijk zo kenmerkend was.
Overigens is dat onderscheid tussen beide termen iets van de nieuwe tijd, want tijdens het Ancien Régime werden beide woorden vrij willekeurig door elkaar gebruikt, mede als gevolg van het ontbreken van een vaste spelling natuurlijk 😉
Het Heilige Rooms Rijke is uiteraard niet “per ongeluk” ontstaan, de vroege keizers hebben er uiteraard wel bewust aan gewerkt, maar die opbouw is in de 13e eeuw tot stilstand gekomen. Vanaf toen werd de ontwikkeling van het Rijk als geheel voornamelijk bepaald door “buitenlandse” machthebbers die zich meer en meer aan het keizerlijk gezag onttrokken, door machtige rijksvorsten (waaronder ook de geslachten waaruit de keizers stamden) die zich ook aan het gezag van de Keizer in diens hoedanigheid van Duits koning onttrokken en tenslotte door alle overige rijksstanden die hun zaakjes onderlingen gingen en moesten regelen…
Dit alles maakte dat het HRR al gauw een onoverzichtelijk organisch geheel werd, terwijl de nationale staten en de grote rijksvorstendommen daarentegen een steeds planmatiger structuur kregen.
pppffff ik dacht effe snel reageren hahaha niet dus ik moet er effe voor gaan zitten om dit te lezen.
ik wens je alvast een fijne week
Dank je wel! Jij ook!
heb je niet gevraagt of er ook cd`s van waren hahahahaha
Lijkt me verschrikkelijk om naar een zaag te moeten luisteren. Gelukkig werd er voor de rest niet doorgezaagd.
Ik heb (toevallig) gister als kerstkado een boek over Kant gehad. Toch een van de grote denkers die twee eeuwen na dato nog steeds actueel is.
Zeker! Veel leesplezier dan maar!