![]()
Deze log gaat niet over de (vermeende) rijkdom van de Rooms-Katholieke Kerk, maar over een rijk dat heilig en rooms genoemd werd en voluit het Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie heette.
Dit rijk werd op 6 augustus 1806 opgeheven en dat is dit jaar dus precies 200 jaar geleden. Als gevolg van deze opheffing werd onder andere het vorstendom Liechtenstein onafhankelijk, waarover ik al eerder schreef.
Onbekend
Veel mensen zullen misschien nog nooit van het Heilige Roomse Rijk gehoord hebben, terwijl het toch al sinds de Middeleeuwen weliswaar niet het machtigste, maar toch wel het grootste en in elk geval meest tot de verbeelding sprekende Europese rijk was.
Zoals de bovengenoemde naam al aangeeft, was het huidige Duitsland de kern van het Heilige Roomse Rijk, waartoe vroeger echter ook nog (grote delen van) bijna alle huidige buurlanden behoorden (zie kaart).
Ook het huidige Nederland behoorde tot het Heilige Roomse Rijk, maar kreeg samen met het huidige Belgixc3xab in 1548 een onafhankelijke status. Voor de Noordelijke Nederlanden werd dit bij de Vrede van Mxc3xbcnster in 1648 nog eens apart bevestigd.
Het Heilige Roomse Rijk vergeleken met de huidige grenzen
(situatie medio 16e eeuw)Verbrokkeld
Het Heilige Roomse Rijk was weliswaar extern veel groter dan het huidige Duitsland, maar intern was het enorm verbrokkeld. Het rijk bestond namelijk uit honderden kleinere en grotere gebiedjes die vaak feitelijk onafhankelijk waren.
Landen als Frankrijk, Engeland, Spanje en de Scandinavische landen groeiden al vanaf 1500 toe naar de nationale eenheidsstaten die ze tot op de dag van vandaag zijn gebleven. Duitsland werd echter pas in 1870 (of eigenlijk in 1918) een nationale eenheid. Een gecentraliseerde staat is Duitsland nooit geworden, het is nog altijd een federatie van tamelijk zelfstandige Bundeslxc3xa4nder.
Keizerschap
Aan het hoofd van het Rijk stond de keizer – niet zomaar een keizer, maar dxc3xa9 keizer! Deze heette de Rooms keizer, niet zozeer omdat hij Rooms-Katholiek was, maar omdat hij gold als de opvolger van de keizers van het Romeinse Rijk uit de Oudheid.
Anders dan de oude Romeinse keizers had de Rooms-Duitse keizer echter weinig macht. Maar omdat hij door de paus gekroond werd zagen de mensen hem als de wereldlijke plaatsbekleder van Christus, zoals de paus diens geestelijke plaatsbekleder was (en is). Hierdoor had de keizer wel een universeel gezag over heel de christelijke wereld, zoals de paus daarover het geestelijke gezag had.
Gekozen
Bijzonder was bovendien dat het Rooms-Duitse keizerschap niet erfelijk was, zoals in de meeste andere monarchixc3xabn het geval is. De keizer werd namelijk gekozen door de 7 keurvorsten, ongeveer net zoals de paus gekozen wordt door de kardinalen. Daarna werd de gekozene eerst in de Domkerk van Aken (later in Frankfurt) tot Duits koning gekroond en vervolgens in Rome door de paus tot Rooms keizer. Keizer Karel V was in 1530 de laatste die alszodanig door de paus gekroond werd. Daarna volstond men met de kroning in Duitsland, vooral omdat als gevolg van de Reformatie het gezag van de paus niet meer algemeen erkend werd.
Adel
De keizer had echter niet alleen te weinig macht naar buiten toe, ook intern is het hem nooit gelukt om een krachtig bestuur van de grond te krijgen. Daardoor konden allerlei leenmannen, grote en kleine edelen en zelfs geestelijke gezagsdragers zich ontwikkelen tot vergaand onafhankelijke machthebbers waar de keizer steeds minder invloed op had.
Hierdoor was het Heilige Roomse Rijk in de 16e eeuw komen te bestaan uit 7 keurvorstendommen, ca. 75 grote vorstendommen, hertogdommen en prinsbisdommen, ca. 150 kleinere graafschappen en heerlijkheden, ca. 80 rijksabdijen en -proosdijen, 85 rijkssteden en tenslotte nog een paar honderd rijksridders.
Vertegenwoordigd
De heersers van al deze gebieden werden tesamen de Rijksstanden genoemd en waren alszodanig vertegenwoordigd op de Rijksdag, waarin ze samenkwamen voor overleg met de keizer. Op een representatieve manier werden de Rijksstanden vaak afgebeeld door hun wapens op de dubbelkoppige adelaar van het rijkswapen te plaatsen, niet zelden met een kruisbeeld in het midden:
Een zgn. Quaternionenadelaar met daarop een kruisbeeld
en telkens 4 wapens van elke rijksstandParallellen
Het Heilige Roomse Rijk was dus een unieke constructie, die nauwelijks leek op de gecentraliseerde eenheidsstaten waartoe de meeste andere Euro- pese landen zich sinds de late Middeleeuwen ontwikkelden. Het Rijk was veel meer een verbond van kleine en piepkleine staatjes en was daarmee vergelijkbaar met huidige internationale organisaties zoals de Europese Unie of de Verenigde Naties.
Daarom kunnen uit de geschiedenis van het Heilige Roomse Rijk ook interessante lessen worden geleerd voor de problemen waar we tegenwoordig bij internationale samenwerking tegenaan lopen.
Bijzonderheden
Enkele interessante bijzonderheden die voortkomen uit de unieke structuur van dit Rijk en die tot op de dag van vandaag hun sporen hebben nagelaten zijn onder meer:
– De enorme rijkdom aan cultuur, die het gevolg is van het feit dat elke zichzelf respecterende vorst zich wilde omringen met schrijvers, dichters, componisten, toneelspelers, etc. Daardoor was er voor kunstenaars in Duitsland niet alleen relatief veel werk, maar ook relatief veel vrijheid, omdat als ze ergens in ongenade vielen, ze eenvoudig naar een andere beschermheer konden gaan.
– Een sterk rechtsbewustzijn doordat er al sinds begin 16e eeuw gerechtshoven op rijksniveau waren, waar ook gewone boeren en burgers terecht konden voor de bescherming van hun rechten en vrijheden. Hierdoor ontstond een typisch Duits patriottisme, waarbij het niet ging om de nationale eenheid, maar juist om de lokale verscheidenheid.
– Niet ondanks, maar dankzij het feit dat het Rijk een tamelijk archaxc3xafsch en hixc3xabrarchisch bestel was, was er relatief veel ruimte voor lokale en culturele eigen(aardig)heden. Zo waren er bijvoorbeeld gebiedjes die alleen door vrouwen bestuurd konden worden. Dat waren dam
eskloosters met aan het hoofd een abdis, die "regeerde" over de vaak uitgestrekte bezittingen van de abdij en alszodanig zelfs zitting had in de Rijksdag!
Links
– Herdenkingstentoonstellingen: www.dasheiligereich.de
– Idem over de keurvorsten: www.kaisermacher.de
– Diverse teksten en links: www.altes-reich.de
– Informatie op www.uni-muenster.de
Afgelopen avond ben ik naar de nieuwste James Bondfilm 
Gisteravond ben ik toch maar weer eens een keer naar het filosofisch cafxc3xa9 
Vanavond is Sinterklaasavond, de avond dat veel mensen in Nederland en Belgi毛 Sinterklaas vieren en door deze Goedheiligman met geschenken bedeeld worden.
Homow Universalizzz 