Moraal zonder God…?

Gisteravond ben ik voor de tweede keer naar het filosofisch cafxc3xa9 Felix & Sofie in Amsterdam geweest.

Dit keer was het thema "Ethiek In godsnaam en Filosofie op reis" en kwam ik net als de vorige keer mijn collega-weblogger Jan Dirk Snel weer tegen.

De avond begon om 21.00 uur met een wervelende column door Kaspar van Royen, waarin hij op zeer vlotte en humoristische wijze de positie van de agnost verklaarde.

Ethiek in Godsnaam

Vervolgens vond er een debat plaats tussen Patrick Loobuyck, doctor-assistent bij de vakgroep wijsbegeerte en moraalwetenschappen van de Universiteit Gent en Jos Kole, ethicus bij de Faculteit Pedagogiek en Psychologie van de Vrije Universiteit Amsterdam.

Patrick Loobuyck is zelf athexc3xafst, maar stelt dat de moderne Westerse moraal niet afdoende te funderen c.q. legitimeren valt zonder een beroep te doen op de christelijke God, ook al is de secularisering ver voortgeschreden en zijn er waarschijnlijk meer mensen die in "iets" of "niets" geloven dan in het traditionele Godsbeeld, met als gevolg dat we volgens hem leven in een "indifferent universum" – een wereld die louter toevallig en zonder betekenis is.

Jos Kole is daarentegen gelovig, maar stelt desondanks dat de moderne moraal het heel goed zonder God kan stellen: ook moderne niet-gelovige mensen leven immers volgens allerlei morele regels. De moraal is volgens hem gebaseerd op intermenselijke tradities, gewoonten, afspraken en gebruiken – dingen waar je God in principe helemaal niet bij nodig hebt. Al deze dingen maken dat volgens Kole de wereld voor ons mensen wel degelijk een betekenis heeft.

Gelijk en ongelijk

Loobuyck heeft in zoverre gelijk dat een groot deel van de huidige morele opvattingen, waaronder niet in de laatste plaats de mensenrechten, voortkomen uit de oude christelijke moraal, ook al doet men algemeen voorkomen alsof wij met onze mensenrechten en onze moderne moraal het zogenaamd "achterlijke" en "intolerante" Christendom achter ons hebben gelaten…

Kole heeft echter weer gelijk als hij stelt dat de moderne moraal ook zonder God kan bestaan, sterker nog: zelfs de traditionele christelijke moraal kan voor een heel groot deel goed gefundeerd worden zonder een beroep te hoeven doen op God of de Bijbel. Voor sterk op de Bijbel gerichte protestanten is dat echter wat moeilijker dan voor katholieken, bij wie de moraal onderdeel is van het volledig rationele natuurrecht.

Filosofie op reis

De avond werd afgesloten met een interview met de docente filosofie, Carolien van Bergen over haar nieuwste boek "Filosofie op reis". Dit onderwerp was een stuk luchtiger dan het voorgaande, hoewel ook het reizen tot inzichten over de zin van het bestaan kan leiden, getuige de interessante opmerking dat de mogelijke zin van het leven zou kunnen zijn "dat wat je doet er iets toe doet"…

Ook aardig was de observatie dat onze huidige bewondering voor prachtige natuur, zoals bijv. de Alpengebieden, mede voortkomt uit de filosofisch-culturele stroming van de Romantiek. Voordien was men nauwelijks gecharmeerd van de natuur, onder meer omdat die in vroeger eeuwen vooral als wild, bedreigend en beangstigend werd ervaren.