Gekunstelde kunst

Vanaf vandaag is in het Bonnefantenmuseum in Maastricht de tentoonstelling Extravagant, met als ondertitel Raffinement in devotie, te zien.

Deze tentoonstelling gaat over het Antwerps Manixc3xabrisme, een relatief onbe- kende stroming uit de schilderkunst, die even kort als heftig was en niet veel langer dan de eerste paar decennia van de 16e eeuw (ca. 1500-1530) duurde. Hoewel het Antwerps Manixc3xabrisme tamelijk op zichzelf staand was, past het qua kenmerken toch volledig in het Europese Manixc3xabrisme, zoals dat zich gedurende de 16e eeuw vanuit Italixc3xab over de diverse Europese landen verspreidde.

Altaardrieluik door de schilder Maarten van Heemskerck (1498-1574)

Het Manixc3xabrisme kenmerkt zich door enorme uitbundigheid in kleur en detaillering in versiering, door gekunstelde en zelfs onnatuurlijke houdingen en geaffecteerde gebaren, door fantasierijke, exotische en bizarre kostuums en decors, door overdaad en een mix van stijlen. De uiterlijke vorm gaat hierbij ver boven de inhoud en de traditionele regels van de kunst. Manixc3xabristische kunst komt hierdoor expressief, extatisch, pathetisch en gekunsteld over, wat niet los gezien kan worden van de woelige en onzekere tijd die de 16e eeuw was…

Vanuit onze huidige opvatting van smaak en cultuur, zouden we het Manixc3xabrisme haast wel ‘nichterig’ kunnen noemen. Extravagante en kleurrijke uitdossingen, geaffecteerde manieren en exotische ensceneringen zijn immers dingen die doorgaans vooral met de stereotype homocultuur geassocieerd worden…

Het grote verschil is echter, dat de huidige homocultuur eerder als wansmaak geldt, terwijl in de stijl van het Manixc3xabrisme zeer gewilde kunstwerken werden vervaardigd, nota bene zelfs voor religieus gebruik in de kerk! Dat laat o.m. zien dat er toendertijd binnen het Katholicisme ruimte was voor uitingen, waar vele moderne mensen hun neus voor zouden ophalen…