De afgelopen jaren is er veel te doen geweest over de Europese eenwording: de grote uitbreiding met vele oost-europese landen, het ontwerp van en het refendum over een grondwettelijk verdrag voor de Europese Unie en niet in de laatste plaats het omstreden begin van toetredingsonderhandelingen met Turkije.
Een centrale onderliggende vraag bij dit alles is waar we met Europa, en meer specifiek de Europese Unie naartoe willen… waarheen met Europa…?
Twee visies
Al sinds de oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) in 1957 bestaan er verschillende opvattingen over hoe de europese samenwerking eruit zou moeten zien en waar die al dan niet toe zou moeten leiden.
Kort gezegd zijn er twee modellen:
1. Het intergouvernementele model: de samenwerking vindt plaats net zoals staten samenwerken in internationale organisaties (zoals bijv. de VN). Elk land blijft volledig soeverein en besluiten kunnen daarom slechts met unanimiteit genomen worden.
2. Het supranationale (federale) model: de samenwerking vindt plaats in een vorm zoals je die in federale staten (bijv. Duitsland en de VS) ziet: de afzonderlijke delen geven een deel van hun soevereiniteit op en gezamelijke besluiten kunnen met een meerderheid van stemmen genomen worden.
De praktijk
In de praktijk heeft de Europese Unie zich echter niet tot xc3xa9xc3xa9n van deze beide vormen ontwikkeld, maar is het een uniek soort samenwerkingsverband met een geheel eigen structuur geworden. De Unie is een mix van beide bovengenoemde modellen: bij bepaalde onderwerpen moet er met unanimiteit besloten worden, bij andere met een meerderheid van stemmen.
Unanimiteit is met name vereist bij de onderwerpen in de zgn. tweede peiler (buitenlandse aangelegenheden) en derde peiler (misdaadbestrijding en binnenlandse zaken). In de eerste peiler (economische, sociale en milieuzaken) kan grotendeels met meerderheid van stemmen besloten worden.
Knelpunten
Hoe groter het aantal deelnemende landen echter wordt, hoe meer zaken met een meerderheid besloten zullen moeten worden. Unanimiteit zou de besluitvaardigheid dan immers compleer lam leggen… Een ander knelpunt is dat internationale samenwerking steeds meer nodig is, maar de burgers van veel landen er niet voor voelen om hun soevereiniteit aan ‘Brussel’ over te dragen… Dat is bij de Franse en Nederlandse afwijzing van het grondwettelijke verdrag pijnlijk gebleken…
Veranderingen
Ik denk dat het denken over Europa vanuit het concept van de nationale staten (zowel wat de modellen, als wat de mening van het volk betreft) achterhaald is. De nationale staat is niet meer de eenheid waarbinnen en vanwaaruit alles plaatsvond… De zaken worden tegenwoordig niet meer louter door of in de staat, het eigen land, geregeld, maar in en door allerlei groepen, verbanden en sferen.
Verschillende verbanden
Mensen zijn niet meer in de eerste plaats Nederlander, maar inwoner van hun dorp of stad, werknemer van een bedrijf, lid van verenigingen, deelnemer in internetfora en -communities, liefhebber van bepaalde muziekrichtingen, fan van bepaalde artiesten of sporthelden en tenslotte ook nog inwoner, burger van Europa… Sommige van deze verbanden zijn lokaal, andere nationaal, vele tegenwoordig ook internationaal (internetcontacten, muziekrichtingen, idolen e.d.).
Europees verband
Europa is voor de meeste mensen geen verband waar ze vrijwillig of graag toe behoren. Europa is iets waar ze meestal tegen hun zin mee te maken krijgen, als er iets foutloopt of als er betuttelende regelgeving vanuit Brussel komt. Toch doet de EU ook veel goede dingen en is er veel goeds bereikt, maar dat speelt doorgaans op terreinen waar de gewone burger slechts indirect mee te maken heeft, laat staan uit zichzelf in gexc3xafnteresseerd is.
Conclusie
De Europese Unie zal naar mijn idee daarom nooit de plaats kunnen innemen die de nationale staten hadden. Ook zal de EU geen superstaat worden, maar ‘slechts’ een bureaucratisch verband waarin door professionals, ver weg van de gewone man, veel dingen geregeld zullen worden die nu eenmaal geregeld moeten worden, vergelijkbaar met de Verenigde Naties en haar diverse onderdelen.
Heb je zelf een (andere) mening over Europa? Schroom niet om hier te reageren…!
(Zie ook de log ‘Europa – waarvandaan…?‘)