Over gewicht

De laatste jaren vormt overgewicht een toenemend probleem, eerst vooral in de Verenigde Staten, maar nu ook in Nederland en andere Europese landen. Afgezien van de gezondheidsproblemen die dit veroorzaakt, spelen bij dit onderwerp ook culturele aspecten een rol. Hier een beknopt historisch overzichtje:

Oorspronkelijk
Biologisch gezien ligt bij vrouwen de nadruk meer op vet en bij mannen meer op spieren. Vandaaruit besefte men reeds in de prehistorie dat in magere tijden, voor gezond nageslacht dikke vrouwen en sterke mannen de voorkeur hadden. Dit bleef lange tijd de heersende zienswijze en vormt in veel minder ontwikkelde landen nog steeds een belangrijk criterium.

Geestelijk ideaal
Naast dit lichamelijke ideaalbeeld kwam in Europa met het Christendom het ideaal van vroomheid op (zowel voor mannen als voor vrouwen!) en wat later (vooralsnog louter) voor mannen ook intellectuele ontwikkeling. Lichamelijke kracht en gezondheid kwamen daardoor wat meer op de achtergrond.

Lichaamscultus
Na de doorbraak van het secularisme en de opkomst van de Romantiek in het begin van de 19e eeuw, greep men versterkt terug op de antieke Oudheid, waaronder ook op de lichaamscultus. Dat was het begin van de moderne sport- en gezondheidscultuur. Was dit aanvankelijk een mannenaangelegenheid, sinds het eind van de 19e eeuw begonnen heel langzaam aan ook vrouwen aan sport te doen en zich zo bewust op hun lichaam te concentreren.

Mode
Tevens komt in die tijd ook de mode op, waarin meer of minder kunstmatige, danwel kunstzinnige creaties de tot dan toe gedragen traditionele (volks)kledij gaat vervangen. Reeds in de jaren ’20 van de 20e eeuw verschijnt dan damesmode met mannelijke accessoires, waarin de vrouwelijke vormen werden weggemoffeld en slank het ideaalbeeld werd.
Een reden daarvoor wordt soms weleens gezocht in de homoseksualiteit van bepaald mode-ontwerpers, die hun voorkeur voor mannelijke en afkeer van vrouwelijke vormen in hun creaties uitleefden.

Extremer
Na de Tweede Wereldoorlog werd de invloed van sport en mode alleen maar sterker: vanuit Amerika ontstond een haast ziekelijke gezondheidscultus en hier in Europa een steeds absurder wordend modebeeld, dat via androgyne idealen in de jaren ’70 uiteindelijk uitmondde in de ‘junkielook’ van de jaren ’80.
Hoewel dat laatste meer een provocatie (en voor sommigen misschien een perverse voorkeur) was, doet dat niet af aan het feit dat het slankheidsideaal voor veel vrouwen een zware druk betekent. Voor mannen leek het ideaal daarentegen groot en sterk te zijn (gebleven), wat dan voor de wat slankere jongens/mannen weer niet zo leuk was/is.

Nieuw ideaal?
Hoewel het misschien wel goed zou zijn, als vrouwen eens van het hen opgelegde slankheidsideaal bevrijd zouden worden, zit dat er onder invloed van het toenemende probleem van overgewicht in de Westerse wereld niet echt in. Laten we hopen dat in de strijd tegen overgewicht slanke mensen opnieuw het ideaal worden… want nog steeds worden slanke mensen, en dan met name mannen, geconfronteerd met de prehistorische vraag van “of zij niet wat meer moeten eten”….